Polipy jelita grubego stanowią istotny temat w kontekście zapobiegania nowotworom jelita grubego, które są jedną z najczęstszych przyczyn zgonów na świecie. Polipy, mimo że same w sobie nie zawsze prowadzą do rozwoju raka, stanowią główny punkt wyjścia dla powstawania zmian nowotworowych. Dieta i zmiany w stylu życia mogą odgrywać kluczową rolę w zmniejszeniu ryzyka ich wystąpienia oraz transformacji w nowotwory złośliwe.Obejrzyj nasz FILM na ten temat:
Czym są polipy jelita grubego?
Polip jelita grubego to „chorobliwa narośl” w błonie śluzowej jelita, która może potencjalnie przekształcić się w nowotwór złośliwy. Występują one w postaci wypukłości, które zwykle nie powodują objawów, dlatego przez długi czas mogą pozostać niezauważone. W miarę jak rosną, mogą prowadzić do owrzodzeń, krwawienia, a w skrajnych przypadkach – do niedrożności jelit. Wyróżnia się dwa główne typy polipów:
zapalne, które nie mają charakteru nowotworowego,
oraz gruczolaki – nowotworowe (choć łagodne) zmiany, które należy usunąć, ponieważ mogą przekształcić się w raka.
Przemiana polipa w nowotwór złośliwy może trwać od 10 do 15 lat, co sprawia, że wczesne wykrycie i usunięcie polipów przedrakowych stanowi skuteczną metodę zapobiegania rozwojowi raka jelita grubego.
Czynniki ryzyka polipów jelita grubego
Polipy jelita grubego mogą pojawić się w wyniku wielu czynników, zarówno modyfikowalnych, jak i niemodyfikowalnych. Do tych ostatnich należą wiek, płeć oraz historia chorób w rodzinie. Istnieje jednak szereg czynników środowiskowych, na które możemy mieć wpływ poprzez zmiany w stylu życia.
Modyfikowalne czynniki ryzyka:
Masa ciała: Nadwaga i otyłość, szczególnie związane z dużą ilością tłuszczu trzewnego, zwiększają ryzyko wystąpienia polipów jelita grubego. Utrzymanie zdrowej masy ciała poprzez zrównoważoną dietę i regularną aktywność fizyczną jest istotnym krokiem w zapobieganiu.
Palenie papierosów: Zawarte w dymie tytoniowym substancje rakotwórcze, takie jak wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, heterocykliczne aminy i nitrozoaminy, mogą przyczyniać się do powstawania polipów. Długotrwałe palenie (ponad 35 lat) znacząco zwiększa ryzyko ich nawrotów.
Spożywanie alkoholu: Regularne spożywanie alkoholu w ilości przekraczającej 51,3 g dziennie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia polipów odbytnicy.
Dieta: Wysokobiałkowe diety bogate w produkty zwierzęce, w tym czerwone mięso, mogą zmieniać skład mikrobioty jelitowej, sprzyjając stanom zapalnym i upośledzonej apoptozie komórek, co z kolei predysponuje do powstawania polipów. Diery roślinne, z większą ilością błonnika, mogą zredukować to ryzyko.
Dieta przy polipach jelita grubego
1. Błonnik pokarmowy
Błonnik odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu rozwojowi polipów jelita grubego. Jego obecność w diecie przyczynia się do produkcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA), które wspomagają hamowanie proliferacji komórek nowotworowych oraz ułatwiają procesy apoptozy. Największą skuteczność wykazuje błonnik rozpuszczalny, który znajdziemy w owocach, warzywach, orzechach oraz nasionach roślin strączkowych.
2. Rośliny strączkowe
Regularne spożywanie roślin strączkowych, takich jak soczewica, fasola czy ciecierzyca, ma potencjał w redukcji ryzyka nowotworów jelita grubego. Zawierają one błonnik, antyoksydanty, witaminy oraz fitoestrogeny, które działają ochronnie na błonę śluzową jelit.
3. Unikanie smażonego i przetworzonego mięsa
Mięso czerwone, szczególnie smażone, jest bogate w substancje rakotwórcze, takie jak heterocykliczne aminy. Ponadto, żelazo hemowe obecne w mięsie może sprzyjać tworzeniu rakotwórczych związków N-nitrozowych. Zamiast smażonego mięsa warto wybierać tłuste ryby morskie oraz nasiona roślin strączkowych.
4. Witamina D i wapń
Choć dowody nie są jednoznaczne, istnieją sugestie, że witamina D oraz wapń mogą pomóc w prewencji polipów jelita grubego. Suplementacja witaminą D może zmniejszać ryzyko nowotworu, a wapń wspiera zdrowie błony śluzowej jelit.
5. Homocysteina
Podwyższony poziom homocysteiny, często wynikający z niedoborów witamin z grupy B, może prowadzić do zaburzeń metabolizmu DNA, co sprzyja powstawaniu nowotworów. Odpowiednia suplementacja witamin B6, B12 oraz kwasu foliowego może obniżyć poziom homocysteiny i zmniejszyć ryzyko polipów.
6. Regularna aktywność fizyczna
Ćwiczenia fizyczne, szczególnie te o umiarkowanej intensywności, wpływają na zmniejszenie stanów zapalnych w jelitach, co może obniżyć ryzyko polipów i ich przekształcenia w nowotwór. Zaleca się minimum 150-300 minut umiarkowanego wysiłku tygodniowo.
Diagnostyka polipów jelita grubego
Regularna diagnostyka jest kluczowa, szczególnie dla osób powyżej 50. roku życia oraz tych z rodzinną historią nowotworów jelita grubego. Istnieje kilka metod wykrywania polipów:
1. Krew utajona w kale
To badanie powinno być wykonywane co roku po ukończeniu 50. roku życia. Obecność krwi w kale może sugerować polipy jelita grubego, co stanowi wskazanie do dalszych badań, takich jak kolonoskopia.
2. Kolonoskopia
To „złoty standard” w diagnostyce polipów jelita grubego. Powinna być wykonywana co najmniej raz na 10 lat po ukończeniu 50. roku życia. Kolonoskopia pozwala na bezpośrednią ocenę stanu jelita grubego i usunięcie polipów przed ich przekształceniem w nowotwór.
3. Sigmoidoskopia
To badanie pozwala na ocenę końcowego odcinka jelita grubego. Zaleca się je wykonywać raz na 5 lat po 50. roku życia.
4. Dwukontrastowa lewatywa barowa
Rzadziej wykonywane badanie, które polega na wstrzyknięciu siarczanu baru do jelita grubego w celu uzyskania jego obrazu na zdjęciu rentgenowskim.
Podsumowanie
Polipy jelita grubego stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia, jednak wczesna diagnoza i zmiana stylu życia mogą skutecznie zapobiec ich przekształceniu w nowotwór. Kluczową rolę w profilaktyce odgrywa odpowiednia dieta, bogata w błonnik pokarmowy, rośliny strączkowe oraz niskoprzetworzoną żywność. Również aktywność fizyczna, unikanie palenia papierosów i nadmiernego spożywania alkoholu może zmniejszyć ryzyko wystąpienia polipów. Regularna diagnostyka jest niezbędna, aby wykryć zmiany na wczesnym etapie i skutecznie je usunąć.
Bibliografia:
Hao Y, Wang Y, Qi M, He X, Zhu Y, Hong J. Risk Factors for Recurrent Colorectal Polyps. Gut Liver. 2020 Jul 15;14(4):399-411. doi: 10.5009/gnl19097. PMID: 31547641; PMCID: PMC7366149
Fan, C., Younis, A., Bookhout, C.E. et al. Management of Serrated Polyps of the Colon. Curr Treat Options Gastro 16, 182–202 (2018). https://doi.org/10.1007/s11938-018-0176-0
Zhu Z, Guan X, Liu N, Zhu X, Dai S, Xiong D, Li X. Association between dietary factors and colorectal serrated polyps: a systematic review and meta-analysis. Front Nutr. 2023 Jul 27;10:1187539. doi: 10.3389/fnut.2023.1187539. PMID: 37575321; PMCID: PMC10413578.
Pop OL, Vodnar DC, Diaconeasa Z, Istrati M, Bințințan A, Bințințan VV, Suharoschi R, Gabbianelli R. An Overview of Gut Microbiota and Colon Diseases with a Focus on Adenomatous Colon Polyps. Int J Mol Sci. 2020 Oct 5;21(19):7359. doi: 10.3390/ijms21197359. PMID: 33028024; PMCID: PMC7582333.
Shiao SPK, Lie A, Yu CH. Meta-analysis of homocysteine-related factors on the risk of colorectal cancer. Oncotarget. 2018 May 22;9(39):25681-25697. doi: 10.18632/oncotarget.25355. PMID: 29876016; PMCID: PMC5986656.
Isabel Aranda-Olmedo, Luis A. Rubio. Dietary legumes, intestinal microbiota, inflammation and colorectal cancer. Journal of Functional Foods. Volume 64. 2020, 103707, ISSN 1756-4646. https://doi.org/10.1016/j.jff.2019.103707.
Huck MB, Bohl JL. Colonic Polyps: Diagnosis and Surveillance. Clin Colon Rectal Surg. 2016 Dec;29(4):296-305. doi: 10.1055/s-0036-1584091. PMID: 31777460; PMCID: PMC6878826.
Jo HH, Lee MY, Ha SE, Yeom DH, Kim YS. Alteration in gut microbiota after colonoscopy: proposed mechanisms and the role of probiotic interventions. Clin Endosc. ;0.0. doi: 10.5946/ce.2024.147
https://www.massgeneral.org/digestive/treatments-and-services/doublecontrast-barium-enema-dcbe
https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/dietoprofilaktyka-polipow-jelita-grubego-2/
Comentarios