Dlaczego apetyt rośnie przed miesiączką? Wpływ hormonów na uczucie głodu u kobiet
Zaktualizowano: 30 wrz 2021
Funkcjonowanie organizmu kobiety zmienia się ze względu na działanie hormonów płciowych, których poziomy są zależne od fazy cyklu menstruacyjnego. Poza powszechnie znanymi elementami kobiecej natury, takimi jak menstruacja, zmienność zdolności do zapłodnienia, czy zmiany nastroju, hormony płciowe mają wpływ na apetyt i zapotrzebowanie kaloryczne. Aby wytłumaczyć dlaczego przed miesiączką wiele kobiet odczuwa nasilone uczucie głodu, warto prześledzić jak poszczególne fazy cyklu wpływają na mechanizmy odpowiedzialne za kontrolę łaknienia w naszym organizmie.
Faza folikularna Jest to okres trwający od rozpoczęcia menstruacji do momentu owulacji (ok. 14 dni). Przez pierwszą połowę tej fazy poziom estrogenów jest niski, a w drugiej połowie ulega stopniowemu wzrostowi, aż do nagłego skoku około 14-stego dnia, który jest jednym z elementów niezbędnych do uwolnienia komórki jajowej. Poziom progesteronu w tej fazie znacznie niższy niż w fazie lutealnej, a poziom testosteronu ulega delikatnemu wzrostowi na kilka dni przed owulacją i utrzymuje się przez kilka dni po owulacji. Faza lutealna Obejmuje czas między owulacją, aż do ostatniego dnia przed wystąpieniem miesiączki. Bezpośrednio po jajeczkowaniu poziom estrogenów znacznie spada i następnie utrzymuje się na stałym poziomie, aż do ostatnich dni cyklu menstruacyjnego, w których ulega ponownemu obniżeniu. Poziom progesteronu w tej fazie jest dużo wyższy niż w fazie folikularnej. Podsumowując, faza folikularna charakteryzuje się niskim poziomem progesteronu i zwiększeniem poziomu estrogenów, a faza lutealna - wysokim poziomem progesteronu i obniżeniem estrogenów.
Estrogeny a uczucie sytości Ta grupa hormonów nasila produkcję leptyny w komórkach tkanki tłuszczowej, zwiększa wrażliwość podwzgórza (części mózgu) na tę substancję i wysyła podobne do niej sygnały do mózgu. W skrócie - im więcej estrogenów, tym więcej skutecznie działającej leptyny. Leptyna jest hormonem, który zmniejsza apetyt i odgrywa ważną rolę w kontroli masy ciała, ponieważ jego wydzielanie jest nasilone przy zwiększonej podaży kilokalorii. Niestety nadmierna masa tkanki tłuszczowej zaburza jej działanie poprzez zmniejszenie wrażliwości podwzgórza na tę substancję. Natomiast w fizjologicznych warunkach estrogeny zwiększają tę wrażliwość i nasilają produkcję leptyny, co wiąże się z obniżonym apetytem w drugiej połowie fazy lutealnej (przed owulacją) i nasilonym uczuciem głodu na kilka dni przed menstruacją, gdy zauważa się spadek poziomu estrogenów. Dopamina i serotonina a zachcianki na słodycze Estrogeny mają wpływ także na poziom dopaminy, która reguluje funkcjonowanie układu nagrody, oraz serotoniny, nazywanej hormonem szczęścia. Im wyższy poziom estrogenów, tym bardziej jest nasilone wydzielanie tych dwóch substancji. Niski poziom tych hormonów płciowych występujący na kilka dni przed i kilka dni w trakcie miesiączki powoduje obniżenie poziomu dopaminy, co wiąże się z chęcią wywołania dawno nieodczuwanego uczucia otrzymania nagrody, którą jest dla nas najczęściej wysokokaloryczna żywność. Ponadto zauważa się w tym okresie zmniejszony poziom serotoniny, która jest odpowiedzialna za kontrolę apetytu i która hamuje głód po spożyciu węglowodanów.
Zapotrzebowanie energetyczne a progesteron Progesteron, którego poziom znacznie wzrasta po owulacji, powoduje zwiększenie podstawowej temperatury ciała utrzymującej się w trakcie fazy lutealnej. Zapewnienie wyższej temperatury przez 14 dni wiąże się ze zwiększeniem wydatku energetycznego o ok. 100-300 kcal dziennie w porównaniu do fazy folikularnej. Natomiast ze względu na większy apetyt spowodowany obniżonym poziomem estrogenów, najczęściej w tej fazie zauważa się u kobiet najczęstsze występowanie podjadania i zbyt wysokiej podaży kalorii. W skrócie Skrótowo podsumowując wszystkie opisane powyżej zależności, warto pamiętać, że: • W fazie folikularnej, w szczególności na kilka dni przed owulacją, występuje najmniejsze uczucie apetytu ze względu na wysoki poziom estrogenów, a w konsekwencji także wyższy niż w fazie lutealnej poziom leptyny, serotoniny i dopaminy. • W fazie lutealnej zauważa się większy o 100-300 kcal wydatek energetyczny ze względu na podwyższoną temperaturę ciała, która jest skutkiem wzrostu poziomu progesteronu, ale... • ... w fazie lutealnej, a szczególnie w ostatnich dniach poprzedzających menstruację, występuje nasilony apetyt i częstsze zachcianki na posiłki wysoko-węglowodanowe, wysoko-kaloryczne, ze względu na niski poziom estrogenów.
Bibliografia
Brown L., Clegg D.: Central effects of estradiol in the regulation of food intake, body weight, and adiposity. J Steroid Biochem Mol Biol 2010, 122, 65-73. Davidsen L. et. al.: Impact of the menstrual cycle on determinants of energy balance: a putative role in weight loss attempts. Int J Obes 2007, 31, 887-890. Gao Q., Horvath T.: Cross-talk between estrogen and leptin signaling in the hypothalamus. Am J Physiol Endocrinol Metab 2008, 294, 5, E817-826. Konturek S., Szlachcic A.: Kontrola cyklu menstruacyjnego. 236-240 [w:] Układ trawienny i wydzielanie wewnętrzne. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2010. McDonald L.: The Normal Menstrual Cycle. 9-23 [w:] The Women's Book: A Guide to Nutrition, Fat Loss, and Muscle Gain. Lyle McDonald Publishing. Austin, 2017.